होली: रंग, उमंग र एकताको महान चाड

होली हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको प्रमुख चाड हो, जसलाई रंगहरूको पर्व वा प्रेम र उमंगको उत्सव भनेर पनि चिनिन्छ। भारत, नेपाल लगायत विश्वभर विभिन्न समुदायहरूले होलीलाई हर्षोल्लासका साथ मनाउँछन्। यो चाड विशेषगरी फागुन शुक्ल पूर्णिमा को दिन मनाइन्छ, जसले बसन्त ऋतुको आगमन र प्राकृतिक सौन्दर्यको उत्सवलाई पनि दर्शाउँछ।

होली पर्वको पौराणिक कथा

होली पर्वसँग विभिन्न धार्मिक र सांस्कृतिक कथाहरू जोडिएका छन्, जसले यस पर्वको महत्त्व झल्काउँछ।

१. हिरण्यकश्यप, प्रह्लाद र होलिका दहन

होलीको सबैभन्दा प्रसिद्ध कथा हिरण्यकश्यप, प्रह्लाद र होलिकासँग सम्बन्धित छ। हिरण्यकश्यप एक अहंकारी राजा थियो जसले आफूलाई भगवान् ठान्थ्यो र आफ्ना सबै प्रजालाई आफूलाई मात्र पूजा गर्न आदेश दियो। तर, उसको आफ्नै छोरा प्रह्लाद भगवान् विष्णुको परम भक्त थियो। हिरण्यकश्यपले छोरालाई मार्न धेरै प्रयत्न गर्‍यो, तर असफल भयो। अन्ततः, उसले आफ्नी बहिनी होलिकालाई प्रह्लादलाई आगोमा जलाएर मार्न आदेश दियो। होलिकालाई अग्नि नजल्ने वरदान प्राप्त थियो, तर भगवान् विष्णुको कृपाले प्रह्लादलाई केही भएन र होलिका नै आगोमा जलेर नष्ट भइन्। यही घटनालाई “होलिका दहन” को रूपमा आज पनि होलीको अघिल्लो दिन मनाइन्छ।

२. राधा-कृष्ण र प्रेमको रंग

होलीको अर्को महत्वपूर्ण कथा भगवान् श्रीकृष्ण र राधासँग सम्बन्धित छ। किंवदन्ती अनुसार, भगवान् कृष्णको गहुँगोरो रंग र राधाको गोरो वर्णले उनलाई चिन्तित बनाउँथ्यो। यसै कारण, उनकी आमा यशोदाले कृष्णलाई सुझाव दिइन् कि उनले राधालाई कुनै पनि रंग लगाएर आफ्नो जस्तै बनाउन सक्छन्। त्यसपछि, श्रीकृष्णले राधा र गोपिनीहरूलाई रंग लगाउँदै रंग खेल्ने परम्पराको सुरुवात गरे, जुन आजको दिनमा होली खेल्ने संस्कृतिको रूपमा स्थापित भएको छ।

होली कसरी मनाइन्छ?

होली दुई दिनसम्म मनाइने चाड हो।

१. होलिका दहन (पहिलो दिन)

यो राति आयोजना गरिन्छ, जहाँ होलिका दहन (आगोलागी) गरी असत्यमाथि सत्यको विजय मनाइन्छ। यस अवसरमा मानिसहरूले आगो वरिपरि घुम्दै मन्त्र उच्चारण गर्छन् र नराम्रो विचार, द्वेष तथा नकारात्मक ऊर्जालाई त्याग्ने संकल्प गर्छन्।

२. धुलिहोली (रंगको उत्सव – दोस्रो दिन)

होलीको मुख्य दिनलाई धुलिहोली भनिन्छ, जहाँ मानिसहरूले एक-अर्कालाई विभिन्न रंग, अबीर, गुलाल आदि लगाएर शुभकामना आदान-प्रदान गर्छन्। यस दिन गीत, नृत्य, पानीका फोहोराहरू, रंगीन पिचकारी र परम्परागत मिठाईहरू (जस्तै गुझिया, मालपुवा, भाङ्ग) को विशेष महत्त्व रहन्छ।

होलीको सांस्कृतिक र सामाजिक महत्त्व

✅ सामाजिक मेलमिलापको पर्व

होलीले आपसी बैरभाव, ईर्ष्या, घृणा, मनमुटावलाई हटाएर सबैलाई मित्रताको बन्धनमा बाँध्छ। पुराना झगडा बिर्सेर पुनः एकताको सन्देश दिन होली खेलिन्छ।

✅ प्रकृति र कृषि पर्व

होली बसन्त ऋतुको आगमनसँगै किसानहरूले आफ्नो बालीको सुरक्षाका लागि देवतासँग प्रार्थना गर्ने अवसरको रूपमा पनि मनाउँछन्।

✅ सांस्कृतिक विविधता

भारत, नेपाल मात्र नभई बंगलादेश, पाकिस्तान, श्रीलंका, अमेरिका, युरोप, अष्ट्रेलिया लगायत संसारभर हिन्दू समुदाय तथा अन्य संस्कृतिका मानिसहरूले पनि होलीलाई अपनाएका छन्।

निष्कर्ष

होली केवल एउटा चाड मात्र नभई जीवनमा खुसी, प्रेम र रंगहरूको उत्सव हो। यस दिन मानिसहरू सबै भेदभाव बिर्सेर एकताको भावना जागृत गर्छन्। धार्मिक, सामाजिक, सांस्कृतिक र वैज्ञानिक दृष्टिकोणले समेत होलीलाई सकारात्मक चाड मानिन्छ। यस चाडको असली सार नै हर्ष, उल्लास, उमंग र प्रेमको भावना हो।

🔹 यस वर्ष, आउनुहोस्, हामी सबै मिलेर होलीको रंगमा रमाऔं, लस एन्जलसमा ।